Aankondigingen
en feiten - november 1998
Wereldeconomie is "een puinhoop"
"Zoals al eerder
aangekondigd (december 1988) komt er een internationale beurskrach, die zal beginnen in
Japan. Maitreya herhaalt: de beurscrisis is onvermijdelijk." (Medewerker van Maitreya
in Share Nederland, juni 1989)
"Het einde van de commercialisering is
nu ophanden. In het algemeen zal er voor beurzen zoals ze nu draaien geen plaats zijn in
de nieuwe samenleving." (Mei 1989)
Een hooggeplaatste medewerker van het
Internationale Monetaire Fonds (IMF) heeft toegegeven dat de wereldeconomie "een
puinhoop" is. Economen van de Amerikaanse beleggingsmaatschappij Goldman Sachs
schatten de kans op een Amerikaanse recessie binnen het komende jaar op 40 procent. De
Japanse economie kromp in het eerste kwartaal met 5,3 procent. Een Japanse topfunctionaris
omschreef de situatie als "bijzonder ernstig", ondanks de recente pogingen van
de regering om de noodlijdende banken te helpen. De economie van Brazilië, de meest
recente "wankelende dominosteen", heeft nu de aandacht getrokken van de
financiële organisaties in de wereld. Een lening van vele miljarden dollars aan Brazilië
is nu ophanden.
Enkele landen proberen nu de
kapitaalstromen over de landsgrenzen te beperken, in een poging de gevolgen van de crisis
te verminderen. Ofschoon een massale instroom van kapitaal leidde tot een stijging van de
levensstandaard onder bepaalde delen van de bevolking in sommige ontwikkelingslanden, is
het vele deskundigen nu duidelijk dat het terugtrekken van kapitaal (als gevolg van paniek
onder de beleggers of louter het vermoeden van economisch wanbeleid) diezelfde landen ook
zware schade kan toebrengen. Nog maar een paar maanden geleden werden maatregelen die de
beweging van geld over de nationale grenzen heen beperken, alom weggehoond. Nu worden ze
door velen, onder wie vooraanstaande Westerse economen, gezien als een methode om een halt
toe te roepen aan de speculatieve aanvallen op de markten van ontwikkelingslanden. De
eerste minister van Maleisië, Mahathir Mohamad, zei dat "de vrije markt volstrekt
tekortgeschoten is", en kondigde aan dat zijn land geen handel in zijn valuta meer
zal toestaan buiten zijn grenzen. Rusland heeft voor onbepaalde tijd alle handel van de
roebel stilgelegd. Een aantal Latijnsamerikaanse landen overweegt soortgelijke
maatregelen.
Zelfs Frankrijk heeft tijdelijke
valutamaatregelen voor een aantal markten voorgesteld. De Franse premier Lionel Jospin zei
dat door de huidige internationale economische opschudding dergelijke voorschriften van
cruciaal belang zijn, want "een markteconomie kan niet aan de horizon liggen van een
samenleving die zichzelf een doel moet stellen, een betekenis geven, die overeenstemt met
de verlangens van degenen uit wie de samenleving is opgebouwd. De markt creëert welvaart,
maar geen solidariteit en ook geen gemeenschappelijk doel."
Als gevolg van de internationale
financiële crisis zal het aantal werklozen dit jaar wereldwijd toenemen met 10 miljoen,
aldus de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) van de Verenigde Naties. "De
internationale werkgelegenheidssituatie is beroerd en wordt nog slechter", zei
directeur-generaal van de ILO, Michel Hansenne. Volgens de ILO zijn er wereldwijd ongeveer
150 miljoen arbeiders werkloos. Een totaal van één miljard mensen, of eenderde van de
mondiale beroepsbevolking, heeft geen vast werk of is werkloos.
Voorstellen
De Amerikaanse president Bill Clinton kwam
als eerste met voorstellen voor een internationaal initiatief om de escalerende onrust in
de kiem te smoren. In een toespraak tot de Raad van Buitenlandse Betrekkingen in New York
omschreef president Clinton de situatie in Azië, Rusland en Latijns-Amerika als "de
grootste financiële uitdaging voor de wereld in 50 jaar." Hij vroeg het publiek
zelfs om suggesties: "Als u voorstellen hebt, breng ze dan alstublieft naar
voren."
Deskundigen zien in dat een aanzienlijke
beursval alleen zelden een recessie inluidt. Maar het is één gebeurtenis in een reeks
van tegenslagen die de bereidheid van de Amerikaanse consument om geld uit te geven (de
wezenlijke motor van een sterke markteconomie) kan ondermijnen.
Gehavende valuta in Azië en nu
Latijns-Amerika betekenen minder kopers van Amerikaanse en Europese exportproducten. Deze
afname heeft al geleid tot winstdalingen van grote bedrijven, tot zelfs het nulpunt.
Vervolgens zakken de aandelenkoersen. In een poging de verliezen te compenseren, verlagen
bedrijven hun uitgaven drastisch en worden arbeiders ontslagen. (Bronnen: New York
Times; Washington Post; Wall Street Journal; Time; San
Francisco Chronicle, VS; El País, Spanje)
Nieuwe economische orde
Een vooraanstaande Harvard-econoom heeft
opgeroepen tot een nieuwe internationale economische orde. Zijn boodschap is dat de
wereldeconomie gevaar loopt, tenzij deze zowel de arme als de rijke landen ten dienste
staat.
Jeffrey Sachs, directeur van het Harvard
Instituut voor Internationale Ontwikkeling, werd door het gezaghebbende weekblad The
Economist gevraagd zijn ideeën op schrift te stellen. In dit artikel geeft hij af op
de bestaande structuur van de wereldeconomie, die volgens hem "er niet op voldoende
schaal of op geloofwaardige wijze in zal slagen om een stabiel mondiaal stelsel te
scheppen."
Op dit moment worden de beleidsbeslissingen
gedomineerd door de Amerikaanse regering in overeenstemming met de in Washington
gevestigde instellingen, zoals de Wereldbank en het Internationale Monetaire Fonds.
Professor Sachs beweert dat de Verenigde Staten proberen een visie op te leggen
"waarin mondialisering, private kapitaalstromen en advies uit Washington de
belemmeringen voor een gedeelde welvaart uit de weg zouden ruimen," en op die manier
een droomwereld van universele economische groei scheppen.
Het motief achter deze visie is het
Amerikaanse verlangen naar "internationaal leiderschap voor een prikje". De VS
verkopen de boodschap dat de oplossing van alle problemen kan worden overgelaten aan het
bedrijfsleven en ontheffen zichzelf daarmee van elke verantwoordelijkheid om Oost-Europa
of de verpauperde Derde Wereld te helpen. Elke kritiek of elke aanwijzing dat deze
benadering zou kunnen mislukken, wordt genegeerd uit angst dat er een serieus bedrag moet
worden uitgetrokken voor internationale bijstand.
De huidige economische crisis betekent
echter dat Washingtons droom in duigen ligt en moet worden vervangen door een verstandiger
benadering.
|