De macht van het individu

interview met Marion Bloem door Felicity Eliot

Een vluchtige blik op het dagelijkse nieuws geeft een tamelijk duidelijk beeld van de geïndustrialiseerde Westerse samenleving die zich gelijktijdig in twee richtingen voortbeweegt — het ene deel kijkt vooruit, onderzoekt verandering en nieuwe ideeën, het andere is in toenemende mate achterdochtig, heeft de blik naar binnen gericht, sluit zich af en, wat nog belangrijker is, sluit alles uit wat nieuw en onbekend is.
Wanneer werkloosheid toeneemt en de economie stagneert, dan wordt er in de staatsuitgaven gesneden en wordt het immigratiebeleid “aangescherpt”. Tegelijkertijd doen de media verslag van honderdduizenden mensen uit ontwikkelingslanden die hun vaderland ontvluchten op zoek naar een toevluchtsoord, een mogelijkheid om te leven, om hun kinderen eten te geven en op te voeden.
Vrachtwagenladingen mensen zijn dood in het nieuwe land aangekomen en we lezen over lichamen die aanspoelen op Mediterrane kusten. Wat kan een beschaafd mens doen — een enkel individu, machteloos bij de aanblik van zulke misère?
De Nederlandse schrijfster en kunstenares Marion Bloem werd gevraagd deel te nemen aan een campagne om de publieke aandacht te vestigen op de netelige situatie van immigranten in Nederland. Tezamen met andere bekende Nederlanders was zij een dag of twee gastvrouw voor een asielzoekersgezin — een Angolese moeder met haar tienerdochter en zoontje.
Hun verhaal van onrechtvaardigheid en armoede, geweld en pure wanhoop spoorde Marion aan om ten gunste van hen en van duizenden andere asielzoekers in Nederland actie te ondernemen. Zijzelf is de dochter van immigranten uit Indonesië die in 1951 in Nederland arriveerden.
Felicity Eliot interviewde Marion Bloem voor Share International.

Share International: Hoe lang is ‘uw’ vluchtelingengezin in Nederland?
Marion Bloem: Tien jaar. De dochter is 11 jaar oud en nu is hun verteld dat zij moeten vertrekken, hun is een verblijfsvergunning geweigerd. Maar de moeder is lichamelijk ziek, zwaar depressief en getraumatiseerd. Leden van haar familie zijn doodgeschoten en zij is verkracht door een Angolese politieagent. Haar dochter, die voor haar zorgt, gaat hier in Nederland naar school en spreekt geen enkele Angolese taal. Ik vroeg het meisje wat zij wil gaan studeren; zij wil later mensenrechtenadvocaat worden.

SI: Waarom moeten ze naar Angola terugkeren?
MB: Haar verkrachting was geen “politieke verkrachting”, volgens de autoriteiten.

Marion vertelde verder over andere vluchtelingen en asielzoekers, en hoe zij door de huidige Nederlandse regering behandeld worden.
MB: Hoe kunnen mensen zulke wetten maken en mensen op straat zetten, terwijl ze nergens naartoe kunnen? Soms hebben mensen zelfs geen vaderland meer — sommige landen bestaan niet meer, maar toch worden vluchtelingen naar die niet-bestaande landen teruggezonden.

SI: Wat kan je doen? Wat kan de ‘gewone burger’ doen?
MB: Zo kwamen we op het idee van het project ‘Een Royaal Gebaar’, inclusief een boek en cd met dezelfde naam. We moesten de vooraanstaande media waarvan de regering gebruikmaakt om haar leugens te verkondigen, omzeilen.

Het jaar 2005 staat in het teken van het 25-jarige regeringsjubileum van koningin Beatrix en Marion besloot van de feestelijkheden gebruik te maken om publiciteit te geven aan de netelige situatie van de asielzoekers. Onder de naam “Een Royaal Gebaar” werden een petitie en brief online geplaatst, waarin de koningin werd verzocht om haar jubileum te vieren met een gebaar van mildheid en edelmoedigheid — een ‘generaal pardon’ voor asielzoekers in Nederland. In iets meer dan twee weken tekenden bijna 200.000 mensen de petitie en talloze schreven naar kranten en vroegen om een humane behandeling van vluchtelingen. Deze reacties van de Nederlandse bevolking werden in een boek over de vluchtelingencrisis bijeengebracht om aan te tonen dat de protesten van allerlei soorten mensen en uit alle lagen van de bevolking kwamen.
Het boek bevat ook feiten, cijfers en informatie die laten zien hoe de Nederlandse regering de Geneefse Conventie voor de behandeling en rechten van vluchtelingen schendt.
MB: Is het niet ironisch? Het is 60 jaar geleden dat er een einde kwam aan WOII en dit land werd bevrijd. Er vonden feestelijkheden plaats en iedereen weet zich nog te herinneren hoe het aanvoelt om ‘vrij’ te zijn, maar we moeten pleiten voor een fatsoenlijke, menslievende behandeling voor mensen die in het geheel niet vrij zijn. U moet natuurlijk begrijpen dat ik niet echt verwachtte dat de koningin alléén iets zou ondernemen — het was bedoeld voor alle mensen die zich betrokken voelde — ook al had de koningin natuurlijk wel iets kunnen doen om hulp te verlenen. Zij had haar positie en invloed kunnen aanwenden.

SI: Is er in het algemeen een oplossing voor dit probleem?
MB: Ik denk dat wij overal de nationale grenzen moeten openstellen. Laat mensen zich registreren waar zij wonen, maar open voornamelijk de grenzen en laat mensen zelf vrijelijk beslissen.
Wij zorgen ervoor dat we zoveel mogelijk aandacht in de media krijgen en vragen mensen de informatie over de campagne door te geven. Ik wilde niet dat mensen zouden zeggen ‘ik wist het niet’.

Marion Bloem wees erop dat een deel van het probleem in heel Europa schuilt in het feit dat naarmate de kloof tussen arm en rijk groter wordt, mensen angstiger worden om hun baan te verliezen.
MB: Wij zijn maar gewone mensen die oproepen tot menselijkheid en naleving van de mensenrechten. Wij kunnen niet toestaan dat onze leiders het ontkennen. Als de mensen ook maar een fractie kenden van alle gruwelverhalen en het lijden van deze mensen die alleen maar een menswaardig bestaan willen, genoeg voedsel voor hun kinderen! De Nederlanders (en andere koloniale machthebbers) reisden over de hele wereld, namen alles wat zij begeerden. Hoe kunnen zij mensen nu zó behandelen? De wereld is voor ons allen. Wij moeten uit de geschiedenis lering trekken en mensen voorlichten, onwetendheid bestrijden. Ik geloof in de goedhartigheid van mensen — er zijn nog steeds mensen die onze site bezoeken en de petitie tekenen. En er is geen reden om daarmee te stoppen. We hopen dat mensen door zullen gaan en op deze manier hun stem laten horen.

SI: Wilt u zeggen dat de stem van het volk de weg voorwaarts is?
MB: Ja. Wanneer mensen geïnformeerd zijn, kunnen zij handelen. We hebben het initiatief tot dit alles genomen als gewone burgers. Ik heb sterk het gevoel dat wanneer ik iets onrechtvaardigs zie en niets doe… wie dan wel? Mensen kunnen een verandering teweegbrengen, wanneer zij iets doen. In dit geval en in vele andere gevallen is het aan burgers, gewone mensen, om deze uitdagingen op te nemen en de problemen te lijf te gaan. De snelle spontane reacties op onze activiteiten geven mij reden tot hoop en geloof in de mensen.

Felicity Eliot is redacteur van Share International, gevestigd in Amsterdam.