Kracht door vrede

interview met Colman McCarthy door Jason Francis

De Amerikaanse journalist en vredesactivist Colman McCarthy geeft sinds 1982 cursussen in geweldloosheid en de literatuur over vrede. In 1985 richtte hij het Centrum voor het Onderwijzen van vrede op, een non-profit organisatie die scholen overal in de Verenigde Staten helpt om vredesstudies op te zetten en uit te breiden. Enkele van zijn publicaties zijn: All of One Peace: Essays on Nonviolence (1994) en I’d Rather Teach Peace (2002). Jason Francis interviewde Colman McCarthy voor Share International.
Voor de integrale tekst zie Share Nederland, jan./feb. 2009

Share International: Wat is uw definitie van vrede?
Colman McCarthy: Vrede tussen individuen is het resultaat van liefde. Als liefde gemakkelijk was, waren we er allemaal goed in. Collectief gezien is vrede het resultaat van rechtvaardigheid. En wederom, als gerechtigheid gemakkelijk was, waren alle naties er goed in.

SI: U heeft gezegd dat kracht voortkomt uit vrede. Kunt u uw opvatting vergelijken met de gebruikelijke zienswijze dat vrede voortkomt uit kracht?
CM: Kracht heeft vele vormen. Politici die stellen dat vrede voorkomt uit kracht hebben het over militaire kracht – de kracht van geweld, van het geweld van de atoombom tot het geweld van de bermbom. Als militaire kracht effectief was, dan zou er al eeuwen vrede op aarde zijn. Toch, tegen alle historisch bewijs in, wordt ons steeds weer voorgehouden, oorlog na oorlog, eeuw na eeuw, dat deze keer geweld zal werken. Hannah Arendt had het bij het rechte eind toen ze zei: “Geweld, zoals alle actie, verandert de wereld, maar de meest waarschijnlijke verandering is een gewelddadiger wereld.” Vandaag de dag woeden er zo’n 35 oorlogen of conflicten, waarin naar schatting 35 duizend doden per maand vallen – meestal arme mensen die arme mensen doden. De rijken trekken zelden ten strijde. Hoeveel Congresleden hadden zoons die in de 12 jaar durende Vietnam-oorlog meestreden? Slechts één. Hoeveel Amerikaanse soldaten die op dit moment in Irak of Afghanistan vechten, zijn afgestudeerd aan de grote universiteiten? Ik betwijfel dat het er veel zijn.
Het tegengestelde van gewelddadige kracht is morele kracht. Bewijs dat het werkt is niet moeilijk te vinden. Alleen al in de laatste 25 jaar zijn er ten minste zes meedogenloze regimes omvergeworpen door mensen met geestelijke wapens, niet met wapens van staal. In 1986 werd Marcos ten val gebracht in de Filippijnen door een vreedzame opstand. Pinochet in Chili werd uit de macht verdreven door mensen die drie jaar bezig geweest waren met het organiseren van een eerlijke verkiezing. In 1989 werden de Sovjets uit Polen verdreven door de vakbond Solidariteit. In 1994 werkten de boycots eindelijk in Zuid-Afrika en werd Nelson Mandela – die 24 jaar gevangen had gezeten – president van het land. Studenten in Joegoslavië verdreven Milosevic in 2001. De geweldloze “rozenrevolutie” bracht in 2003 de Georgische president Sjevardnadze ten val. Elke keer waren het moreel sterke mensen die deze veranderingen tot stand brachten zonder geweren, bommen of legers. Zij bewezen dat recht kracht geeft.

SI: Wat inspireerde u om geweldloosheid te gaan onderwijzen?
CM: Als journalist bij The Washington Post interviewde ik vele ware vredestichters uit de hele wereld: Desmond Tutu uit Zuid-Afrika, Mairead Corrigan uit Belfast, Perez Esquivel uit Buenos Aires, Moeder Teresa uit Calcutta, Rigoberta Menchú uit Guatemala, Muhammad Yunus uit Bangladesh – alle winnaars van de Nobelprijs voor de Vrede. Ik stelde altijd de fundamentele vraag: hoe kunnen we geweld verminderen en vrede bevorderen? Het antwoord was altijd hetzelfde: Zoek mensen op en onderwijs ze wat alternatieven zijn voor geweld. Dus nam ik hun advies ter harte.
Laatst heb ik cursussen over geweldloosheid en pacifisme gegeven op drie middelbare scholen en tevens aan de American University, de University of Maryland, de Georgetown Law School en het Washington Centre for Interns. Ik geef ook colleges aan ongeveer 30 scholen per jaar, uiteenlopend van armoedige scholen in binnensteden tot de privé -scholen voor vwo zoals Exeter en de Cate School, evenals aan hogescholen en universiteiten, en op conferenties over sociale problemen.
…
SI: U hebt eens gezegd “teveel scholen verwerken studenten alsof ze stukken kaas zijn die van de middelbare smeerkaasschool via de hogeschool voor cheddar naar de universiteit van mozzarella gaan”, en ook “je kunt voor alles een tien halen op school en nog steeds falen in je leven”. Hoe belangrijk is het om onschadelijkheid en betrokkenheid als levensbenadering te bevorderen in de ontwikkeling van jonge mensen?
CM: De toetsmanie heeft onze basis- en middelbare scholen in haar greep. Leraren zijn gedemoraliseerd ten gevolge van de dwang om hun leerlingen te stimuleren tijdens de toetsen de juiste antwoorden uit te spuwen. Creëren wij zachtmoedige kinderen, vriendelijke kinderen, creatieve kinderen? Ik betwijfel het. Op hogescholen en universiteiten is de druk om de hoogste cijfers voor tentamens te halen intens. Studenten die een lager cijfer halen, zien zichzelf als mislukking. In mijn middelbare schoollessen geef ik geen huiswerk op, geen toetsen en geen examens. Het is onderwijs zonder stress. Bekende leraren uit de geschiedenis gaven geen huiswerk, geen toetsen of examens. Daartoe behoren Socrates in de oudheid en Maria Montessori in de moderne tijd.

SI: Hoe onderwijst u uw studenten vrede?
CM: We lezen over de vrede in Strength Through Peace: The Ideas and People of Nonviolence. Het doel is de studenten vertrouwd te maken met wat er geschreven is en wordt over de alternatieven voor geweld. Scholen raken zelden aan de filosofie van pacifisme en de methoden om conflicten geweldloos op te lossen. Dat betekent dat grote aantallen scholen grote aantallen mensen laten afstuderen die niets van vrede weten. We vragen ons af waarom we een wereld hebben die overloopt van geweld: militair, huiselijk, economisch, op milieugebied, op regeringsniveau, legaal en illegaal geweld, verbaal, emotioneel en politiek, alsmede geweld tegen dieren.
Ik geef maar één cursus aan mijn studenten, waarschijnlijk de enige cursus die ze ooit zullen krijgen die alternatieven voor geweld aanbiedt. Zouden we ooit iemand zijn middelbare schooldiploma geven met slechts één jaar wiskunde of natuurwetenschappen? Zouden we onze leerlingen van de lagere school durven afleveren met slechts één jaar biologie, schrijven of rekenen? Ze krijgen die onderwerpen ieder jaar. Zo zou het ook moeten gaan met vredesonderwijs.

SI: Hoe kunnen studenten in hun leven op een praktische manier toepassen wat zij in de les geleerd hebben?
CM: Het leven is boordevol conflicten, van de soort die we met of zonder geweld oplossen. Nadat ik in een van mijn middelbare scholen een paar weken besteed had aan het lezen en bediscussiëren van enkele van Gandhi’s essays, kwam er een student naar me toe die zei dat het nuttig was op de hoogte te zijn van Gandhi’s overwinning op de Britten. Maar hij zei ook: “Ik leef in een conflicthaard. Mijn ouders mishandelen elkaar iedere avond verbaal en emotioneel, en vaak gaat het om fysiek geweld. Hoe stop ik die oorlog?” Als we onze kinderen geen vrede leren, zal iemand anders hen geweld leren. Ik neem mijn klassen mee het leven in – naar arme scholen, afkickklinieken, opvangcentra voor daklozen, gaarkeukens, en ook naar rechtbankzittingen en cellen met ter dood veroordeelden – en concerten van Joan Baez.

SI: Welk antwoord geeft u de sceptici die menen dat geweld in de vorm van oorlog een redelijke optie is en zelfs dat uw cursus ook de argumenten zou moeten leveren voor de voorstanders van geweld?
CM: Ik onderwijs geen argumenten voor geweld. Studenten die op college komen, zijn er al van doordrenkt – geleerd uit films, videospelletjes, gewelddadige sporten zoals Amerikaans voetbal en ijshockey, oorlogkraaiende politici, schoolboeken over oorlogvoeren en vaak uit opvoeding van thuis om “te vechten als een man”.

SI: U brengt naar voren dat het gemakkelijk is om militaristen, seksisten en racisten de schuld te geven van het geweld in de samenleving, maar dat zelfonderzoek moeilijker is. Volwassenen zijn heel waarschijnlijk reeds geconditioneerd om geweld te accepteren als deel van het leven, ook al houden ze er niet openlijk van. Wat kunnen we als volwassenen doen om de bron van geweld te ontdekken en het uit te roeien – individueel en collectief?
CM: Ik zit niet zo op het spoor van iemand de schuld geven. [De christelijke theoloog en geweldloos activist] Jim Douglass geeft een goede richting: “Wanneer wij geweldloosheid aanhangen is niet het systeem het eerste wat verstoord wordt , maar ons persoonlijk leven.” De plek om te beginnen is bij onze persoonlijke beslissingen: waar brengen we onze tijd door, waar besteden we ons geld? Zoek uit wat het verschil is tussen wat we willen en waar we behoefte aan hebben. Leef eenvoudig, opdat anderen eenvoudigweg kunnen leven.
De meest handzame plek om vrede in praktijk te brengen is aan de eettafel. Eten we voedsel dat op wreedheid gebaseerd is of hebben we een wreedheidsvrij dieet? Per dag worden meer dan 12 miljoen dieren gedood voor voedsel. Ik denk niet dat wij het morele recht hebben om dieren te doden of kwaad te doen, alleen maar omdat we ze lekker vinden.

SI:Het maandblad Share International heeft het over het belang van samendelen als de enige weg naar rechtvaardigheid, omdat rechtvaardigheid de enige weg naar vrede is. Hoe ziet u de rol van samendelen in het creëren van vrede?
CM: Desmond Tutu werd een paar jaar geleden in Boston gevraagd naar zijn opvattingen over terrorisme. Hij antwoordde: “De oorlog tegen terrorisme zal niet gewonnen worden zolang er mensen zijn die wanhopig zijn door ziekte en in armoede en ellende leven. Het delen van onze voorspoed met anderen is het beste wapen tegen terrorisme.” De meest geëmancipeerde volkeren en naties zijn meestal ook degene die het meeste samendelen. Jammer genoeg staan de VS, van 25 geïndustrialiseerde landen, onderaan de lijst als het gaat om het percentage van het bnp dat gedeeld wordt met de armen in de wereld.

SI: Wat is het belangrijkste dat we kunnen doen om vrede in de wereld te creëren?
CM: Vraag de persoon naast je: “Wat moet u doorstaan?” en handel naar het antwoord. Als het tegenspoed is, beklim samen de bergen en trotseer de wind. Als het voorspoed is, vier het, zing en dans. En geef ze hoe dan ook een levenslang abonnement op Share International cadeau!

Zie ook: www.peacejusticestudies.org